Część I. Z ogólnej teorii irracjonalizmu i irracjonalności

Wstęp

I. Pojęcie irracjonalizmu w literaturze filozoficznej i naukowej – próby określenia i typologii

Odrodzenie irracjonalizmu

Tradycyjne rozumienie irracjonalizmu i irracjonalności

Niektóre typologie irracjonalizmu

Irracjonalizm filozoficzny

Irracjonalizm ontologiczny

Irracjonalizm epistemologiczny

Irracjonalizm logiczny

II. Odmiany irracjonalizmu empirycznego

Teoretyczne i empiryczne ujmowanie irracjonalizmu

Irracjonalizm psychologiczny – postawa irracjonalna

Irracjonalizm etyczny

Irracjonalizm religijny

III. Irracjonalizm jako przedmiot badań naukowych. Wybrane podejścia badawcze

Uzasadnienie badań naukowych nad irracjonalizmem

Główne kierunki badań nad irracjonalizmem

Odniesienia filozoficzne do irracjonalizmu

Zagadnienia poznawalności dziedzin irracjonalności

IV. Irracjonalność w świetle psychologii myślenia i uczuć

Z historii zagadnienia

Irracjonalizm w oświetleniu psychologii nauki

Irracjonalizm a psychologiczna zasada sprzeczności

Uczucia a intelekt

Uczucia a postawa moralna

Wiara religijna a postawa moralna

Rola uczuć religijnych w procesie irracjonalizacji ludzkiego myślenia

Uwagi

V. Irracjonalność w rozwoju psychicznym jednostki ludzkiej

Irracjonalność w rozwoju psychicznym

Powiązania irracjonalności z racjonalnością

Przejawy świadomości „zwężonej” – somnambulizm, stany hipnotyczne

VI. W kierunku nowego paradygmatu w pojmowaniu racjonalności i irracjonalności

Drogi i rozdroża badań empirycznych nad irracjonalnością

Stary paradygmat racjonalności i irracjonalności

Nowy paradygmat racjonalności i irracjonalności

Racjonalne i irracjonalne aspekty ludzkiej osobowości

Konsekwencje metodologiczne

Część II. Myślenie i zachowanie nieracjonalne

VII . Dziedziny irracjonalności

Irracjonalizm a irracjonalność

Miejsce i rola irracjonalności w życiu psychicznym jednostki ludzkiej 

Irracjonalność w podstawowych dziedzinach aktywności człowieka 

Irracjonalizm a stosunki międzyludzkie

Irracjonalność a nauka i technika

Perspektywy racjonalizacji porządku życia społecznego i międzynarodowego

VIII. Irracjonalność a funkcjonowanie świadomości

Życie psychiczne w warunkach nienormalności a przejawy myślenia irracjonalnego

Funkcjonowanie świadomości a uwarunkowania i przejawy myślenia i zachowania irracjonalnego

Kształtowanie własnego obrazu świata a irracjonalność myślenia

IX. Osobowościowe uwarunkowania irracjonalizmu

Kto jest racjonalistą?

Cechy osobowości człowieka irracjonalnie myślącego

Osobowość a postawa irracjonalna

Procesy ożywienia religijności i postaw irracjonalnych

Psychologiczne deformacje myślenia prawidłowego – wybrane przykłady

X. Wpływ postaw na nieadekwatność myślenia

Tradycje badawcze

Wpływ postaw na deformacje logicznej i poznawczej poprawności rozumowań

Charakter negatywnego wpływu postaw na rozumowanie

i psychologiczne uwarunkowania tego procesu

XI. Postawa wobec sprzeczności

Psychologiczna analiza reakcji na sprzeczność

Reakcje na sprzeczności w snach, marzeniach sennych i przeżyciach estetycznych

Reakcje na sprzeczności w postawach religijnych

Sprzeczności w postawach magicznych i przesądnych

O tzw. świadomości prelogicznej

Uwagi

XII. Irracjonalność postaw religijnych, ekstatycznych, myślenia i zachowania magicznego

Irracjonalność myślenia i zachowania uczestników psychozy religijnej

Irracjonalne przejawy psychiki ekstatyków

Irracjonalne aspekty religijności z wczesnych okresów rozwoju psychicznego

Myślenie magiczne i metafizyczne dzieci i młodzieży

Psychofizyczny obraz ekstazy religijnej i irracjonalności

Ekstaza religijna jako „normalne” i autonomiczne zjawisko psychiczne

Czynniki wpływające na powstawanie ekstaz religijnych

Cechy istotne ekstaz religijnych

Funkcje psychofizyczne ekstazy religijnej

Typologie ekstaz religijnych

Uwagi

Część III. Racjonalność i irracjonalność w sferze egzystencji, filozofowania,mistyki i ogólnego „odczytywania” rzeczywistości

XIII. Racjonalność w irracjonalności. Religia i mistyka w służbie życia

Problematyka i metoda

Religia, religijność, mistycyzm – sfery „racjonalnej” irracjonalności

Istota religii

Religia a kultura

Funkcje przeżyć mistycznych

Religijność a przeżycia moralne i estetyczne

Natura przeżycia mistycznego

Uwagi i refleksje

XIV. Racjonalność i irracjonalność egzystencji.

Idealizm życiowy młodzieńczy

Stefan Szuman (1889–1972)

O naturze, osobowości i charakterze człowieka

Afirmacja życia – eschatologia – idealizm życiowy

Idealizm młodzieńczy – metafizyka – religijność – irracjonalność

Józef Pieter (1904–1989)

Psychologia filozofowania, światopoglądu i religijności młodzieży – aspekty racjonalne i irracjonalne

Ogólna teoria życia – racjonalność szeroko pojęta

XV. Z kręgu nowego paradygmatu myślowego. Filozofowanie dziecięce i filozofia dla dzieci

Program Matthew Lipmana

Odkrywcze założenie – umysłowość dziecięca „filozoficznie” usposobniona

Filozofowanie dzieci faktem psychologicznym i pedagogicznym

Sztuka filozofowania z dziećmi

Filozofowanie dla rozwoju

XVI. Słabnące rozumienie świata w cywilizacji technicznej i w natłoku informacji

Trudności w rozumiejącym „odczytywaniu” współczesności

Utrudnienia w poznawczym „dostępie” do rzeczywistości

Autoalienacja i jej skutki poznawcze i zdrowotne

Co oznacza nowe „odczytywanie” świata?

Rola filozofii w nowym „odczytywaniu” rzeczywistości

W kierunku nietradycyjnego paradygmatu myślowego

 

Zamiast zakończenia

 

Literatura

Indeks nazwisk