Tomy wierszy Barbary Gruszki-Zych budzą u czytelników nadzieję na obcowanie z poezją żywą, przylegającą do rzeczywistości, unikającą sztucznych konstruktów i eksperymentów formalnych. Nadzieja ta ziszcza się w każdym przypadku i to z naddatkiem. Nie inaczej jest z najnowszą książką poetycką autorki Nie ma nas w spisie. Już metapoetycki tytuł – Nie chciałam ci tego mówić – sygnalizuje obecną w zbiorze konwencję trudnej, intymnej rozmowy dwojga osób. Czytelnik czuje się zaproszony do wysłuchania sekretnych zwierzeń, odnoszących się do osób i spraw najważniejszych: Boga, wieczności, miłości, bliskości, przyjaźni, rodziny i, oczywiście, poezji, ale także przemijania, cierpienia, tęsknoty, utraty bliskich, perspektywy własnej śmierci, poczucia samotności. Sytuacja niespiesznego dialogu, zastępowanego nierzadko „milczącym mówieniem” („nic nie musimy mówić”), wielokrotnie przywoływana jest w wierszach (i prozach poetyckich) z Nie chciałam ci tego mówić. Taka rozmowa, zdzierająca zasłony, odkrywająca nagą prawdę, pozwalająca na odważne zaglądanie do duszy (własnej oraz interlokutora) ma konsekwencje katarktyczne: „można wszystko/mówić bez upiększeń/a wtedy okazuje się że/między nami samo piękno”. Obraz siedzących naprzeciw siebie osób, które za pomocą słów (albo milczenia) podejmują próby duchowego spotkania się ze sobą, wyraża w tekstach Barbary Gruszki-Zych silne pragnienie wyjścia poza granice własnej struktury cielesno-duchowej, aby znaleźć schronienie przed złem, emanującym z zimnego, nieprzyjaznego świata, w somatyczno-spirytualnej przestrzeni drugiego człowieka, postrzeganego jako znak Bożej obecności. Motyw siedzenia naprzeciw lub obok siebie to prefiguracja ocalenia od śmierci: „siedzimy naprzeciw/ jakbyśmy grali w karty/ bo dopóki się żyje/ śmierć ich nie poznaczy”. Wirtualna sytuacja ‘siedzenia’ naprzeciw siebie oddaje istotę relacji poeta-odbiorca. Lektura wierszy jest dialogicznym spotkaniem dwojga (dwóch) osób, które posiada ograniczenia („mówię coś […] jak przez ciężką zasłonę”) podobne do tych z dialogu „rzeczywistego”. W wierszu zamykającym zbiór ta niepokojąca prawda została przenikliwie wyartykułowana: „siedzisz nocą nikogo nie ma obok w pokoju/zaczynasz czytać głośno to są moje wiersze/widzę że poruszasz wargami ale nie słyszę/boję się co w nich napisałam dla kogo innego/a ty je bierzesz do siebie”.

Mówić bez upiększeń

Janusz Nowak